IJdelheid der ijdelheden, alles is ijdel…
het is een van de bekendste bijbelteksten.
“IJdelheid der ijdelheden, zegt de prediker,
ijdelheid der ijdelheden en alles is ijdelheid.”
Het is een tekst waar je op het eerste gehoor down van wordt
vandaar dan ook de conclusie:
“Wat heeft een mens aan al zijn zwoegen en tobben onder de zon?”
Het leven lijkt een volkomen willekeurige zaak,
je bent er nu eenmaal dus moet je er maar het beste van maken:
“Geslachten gaan en geslachten komen
en de aarde blijft al maar bestaan.”
Het lijkt wel of het allemaal buiten jou om gebeurt:
“De zon komt op en de zon gaat onder,
en haast zich dan weer naar de plaats waar haar loop begint.
De wind waait naar het zuiden en draait naar het noorden.
Hij draait en draait en telkens keert hij weer op zijn draaien terug.
Alle rivieren stromen naar de zee en de zee raakt maar niet vol.
Het is een vermoeiend verhaal en geen mens kan er iets over zeggen.”
De geschiedenis die wij samen meemaken lijkt zo helemaal niet van belang
“Wat geweest is zal weer zijn, wat gebeurd is zal weer gebeuren:
nieuw is er niets onder de zon.”
En ook als je denkt dat je iets bijzonders meemaakt
heeft de Bijbelse auteur daar een kritische noot bij
“Er is wel eens iets waarvan men zegt:
'kijk, dat is iets nieuws!' dat is niet zo:
in vroeger tijden was het er ook al.”
Al deze sikkeneurige diepzinnigheid
is zo’n 2600 jaar geleden bedacht
en toegeschreven aan een wijze koning,
Salomo om precies te zijn die zo’n 400 jaar daarvoor leefde.
Van hem is bekend dat hij als jongeman kon kiezen
om een bijzondere gunst van God.
Hij kon vragen om rijkdom, een lang gezond leven of wijsheid.
Hij koos voor het laatste: wijsheid,
de kunst om alles te kunnen bekijken met een relativerend oog,
de kunst om alle dingen op hun waarde of onwaarde te schatten.
Wij zijn hier samen met in ons midden een bruidspaar Ralf en Serina.
Twee jonge mensen die ontdekt hebben dat het leven de moeite waard is
dat deze dag heel bijzonder is en dat ze samen heel gelukkig zijn.
Sorry dan dat jullie plechtigheid ontsierd wordt
door het geneuzel van die Prediker die alles betrekkelijk lijkt te stellen
en die bijvoorbeeld zegt ‘denk je dat iets nieuw en bijzonder is
het is er al ooit eerder geweest.’
Prediker gaat daarna een beetje door filosoferen en zegt dan
dat alle dingen hun tijd hebben, goede dingen,
slechte dingen, oorlog vrede, liefde haat,
afstand nemen en knuffelen, enzovoorts,
een tekst die wonderlijk genoeg
vaak gelezen wordt zowel bij droevige diensten, bij uitvaarten
maar ook bruidsparen kiezen die tekst vaak
omdat ze daarin iets ervaren van het mysterie
van het menselijk bestaan.
Waarom herkennen mensen van alle eeuwen zich
in deze levensfilosofie?
Volgens mij leren de jonge mensen die deze tekst kiezen ons
dat het leven dat ons overkomt schijnbaar heel gewoon is
en ook saai meestal maar toch
dat er een geheim achter zit van Iemand
die bij dit alles dat wij samen meemaken
naar ons lacht en die het hele gewone bestaan van ons mensen
met zijn genade wil zegenen en heiligen.
Tussen haakjes, Ralf en Serina hebben dat
in de kerstnacht twee jaar terug toen ze in onze kerk terechtkwamen
ontdekt en zich na de nachtmis aangemeld voor geloofsonderricht.
In de paaswake van 2012 hebben ze zich laten dopen
Ze hadden de diepte in hun gewone bestaan ontdekt
en geven aan ons de boodschap door
dat de schijnbaar gewone dingen,
-soms vallen ze mee, soms vallen ze tegen-
niet echt gewoon zijn.
De gewone geschiedenis is niet zo maar wat
want door alles heen ontwikkelt zich een plan
door alles heen is God met ons bezig.
God die naar ons kijkt met een glimlach zoals ik zei
en die ons opbeurt, overeind helpt en de kracht geeft om vol te houden.
Prediker eindigt met te zeggen
dat het goed is om daarom elkaar vast te houden
en ook gezellig samen te eten en te drinken
en van de goede dingen die er zijn te genieten.
Maar nooit alleen, altijd met anderen
want samen zijn wij op deze aarde door God uitgenodigd
er samen werkelijk het allerbeste van te maken.
“IJdelheid der ijdelheden…” zei ik aan het begin
maar eigenlijk is die vertaling niet goed.
Er staat letterlijk: ‘ijl’ in plaats van ‘ijdel’.
IJL in de zin van kwetsbaar.
In het HEBREEUWS HABEL.
En dan horen we opeens een naam:
‘ABEL’ betekent kwetsbaar, net zoals die zoon van Adam en Eva
kwetsbaar was ABEL, zo kwetsbaar dat zijn sterke broer KAIN
hem meteen een kopje kleiner maakte
en dat nog wel omdat God met welgevallen keek
naar het offer dat Abel aanbood.
Zo staan wij voor God vandaag met ons kwetsbare bestaan
maar kwetsbaar als wij zijn, zijn wij door Hem geliefd.
Het evangelie vertelt over de man die absoluut niet weet
waar het in zijn leven over gaat.
Hij is rijk geworden en heeft grote schuren nodig
om zijn rijkdommen op te bergen.
‘Vlug’ denkt hij: ‘grotere schuren zal ik bouwen
dan kan ik al mijn rijkdom keurig opbergen.’
Dwaze rijke. Hij denkt dat hij zijn hele bestaan op orde heeft
maar hij heeft geen benul van waar het werkelijk om gaat.
De lezingen van vandaag roepen ons op
om werkelijk op zoek te gaan naar de dingen die belangrijk zijn.
Dat betekent ook dat wij dingen moeten loslaten.
Loslaten. Wat moeten we loslaten?
Ons egoïsme, ons eigen gelijk.
Ons egoïsme: alles wat wij hebben is ons gegeven
we moeten dus aan het verdelen slaan.
De vorige week leerde Jesus ons nog bidden:
‘GEEF ONS HEDEN ONS DAGELIJKS BROOD.’
Leer het ons dat wij geschapen zijn om samen met anderen
deze aarde te bewonen. Alles is ons gegeven,
niets is van ons privé in de zin van alleen en helemaal alleen voor ons;
alles is ons gegeven om te delen.
En de vorige week leerde Jesus ons ook bidden:
‘vergeef ons onze schulden
zoals wij anderen vergiffenis gegeven hebben.’
Vergiffenis geven betekent: als er fouten zijn gemaakt
aan het vergeven slaan. De ander nieuwe kansen geven
zoals wij zelf ook nieuwe kansen nodig hebben.
Wij zelf leven van de aanvaarding van ons karakter
van onze leuke eigenschappen en onze minder leuke eigenschappen
door de ander die van ons houdt,
vergeet en vergeeft zoals God ons vergeven wil.
Als Jesus erbij gehaald wordt om twee broers uit elkaar te halen
die ruzie hebben omdat een van de twee de erfenis niet wil verdelen
kiest hij -merkwaardig genoeg geen partij.
Hij zegt alleen maar: 'wie heeft mij tot rechter aangesteld over jullie.'
Merkwaardig dat Hij niet wil bemiddelen in een duidelijke zaak.
Hij wil geen oordeel uitspreken maar Hij wil
-en wat dat betreft lijkt hij even op Salomo
met zijn beroemde Salomonsoordeel-
dat de mensen wakker maken
opdat ze zelf een oplossing gaan zoeken.
Hij geeft als enig advies:
'Hoed je voor de hebzucht, want eigenlijk is er niets van jullie:
Alle mensen, rijk en arm, sterk en zwak kunnen elkaar tot zegen zijn.
Ijdelheid der ijdelheden, beter vertaald:
IJLHEID DER IJLHEDEN, alles is zo kwetsbaar.
Let daarom op de dingen die werkelijk belangrijk zijn.
Blijf niet in zo’n domme cirkel draaien als die man
die met zichzelf aan het overleggen was
en bij dat domme zelfgesprek alleen maar tot de conclusie kwam
die hij nog wat grote schuren moest bouwen voor zijn bezittingen…
niet de kracht had om uit die vicieuze cirkel
(alleen maar schuren bouwen voor zichzelf) te ontsnappen.
Hij zal dan ook niet kunnen genieten van het lekkere eten
waar prediker over spreekt: hij komt er niet aan toe.
Als het goed is wordt ons bestaan rijk,
echt rijk als wij beseffen gaan
dat Hij, de Eeuwige, vol verwachting naar ons kijkt,
van ons houdt en ons allemaal nodig heeft
om er te zijn voor anderen.
En ik eindig met Paulus te citeren:
‘Zint op het hemelse, niet op het aardse,
ge hebt immers de oude mens met zin gedragingen afgelegd
en u bekleed met de nieuwe mens,
die op weg is naar het ware inzicht
terwijl hij zich steeds vernieuwd
naar het beeld van zijn Schepper.’
Daar heb ik niets meer aan toe te voegen,
Behalve dan:
Dat we allemaal, en jullie Ralf en Serina vooral,
zo blij, hopelijk lang met en voor elkaar mogen leven.