Zoekers, die vinden

 Hoe heten de mannen en de vrouwen van de groep magiërs uit het Oosten die in Bethlehem aankwamen, geleid door een ster? Zij waren tegelijk sterrenkijkers en sterrenduiders. “Zij hielden het midden tussen geleerden en waarzeggers” (R. Guardini). Zij bereikten Jeruzalem en moesten vandaar nog een eind verder tot in Bethlehem. Daar vinden ze Jezus en zijn moeder. Zij zijn de eerste heidenen die naar Jezus gaan, de voorboden van zovele uit andere culturen die Jezus zullen erkennen. Zij passen in de doelstelling van het evangelie van Mattheus die wil aantonen dat alle volkeren geroepen zijn om Jezus te ontmoeten.

 

Wie zijn ze?

Mattheus geeft hun geen naam. De traditie heeft van hen koningen gemaakt. De gaven die ze meehadden maakten indruk: goud, wierook en mirre. Goud kan symbool zijn van de liefde, waarmee ze zich op weg begaven; wierook het symbool van hun eerbied voor het goddelijke. Mirre staat voor het lijden en de smarten die bij het zoeken horen.

De schilders hebben die magiërs bekleed met koninklijke mantels. Hun heerlijke en imposante doeken over deze taferelen dragen meestal als titel “ De aanbidding van de wijzen”. Ze bedoelen de aanbidding van het kind door de wijzen. Ze waren wijze mensen, die in deemoed konden knielen en aanbidden.

De traditie noemt hen Caspar, Melchior, Balthasar. Deze namen steken in de Latijnse huiszegen: Christus mansionem benedicat C+M+B. 2018.

Zij komen niet enkel uit het Oosten, maar ook uit andere continenten zoals de zwarte koning, die uit Afrika kwam. Al eerder was de koningin van Saba in Jeruzalem geweest. Jesaja had in zijn visioen vele volkeren zien optrekken naar Jeruzalem (Ps 72,10.15; Jes. 60,3-10). Sommige beelden hen ook uit naar leeftijd; een jonge koning, een ietwat oudere koning en een bejaarde. Alle generaties mogen naar Jezus gaan. Soms is het na een lange zoektocht dat zij Jezus erkennen en hun zelfzekerheid opgeven.

Felix Timmermans gaf aan de mannen bij de kribbe namen uit zijn streek. Hij dacht aan figuren uit Lier, verkleed als drie koningen: Suskewiet, Pitje Veugel en Schrobberbeek. “Originele in de stad, ze hebben ons wat te zeggen. Zij pleiten er voor dat het eigenlijk heel normaal is niet gans normaal te zijn!” Dit kan je lezen op een folder van le musée visionnaire in Zürich. “Door hun moed en hun lot anders te zijn, tonen ze op een consequente en humorvolle wijze dat veel mensen die eerst als zonderlingen worden bekeken, later als gewaardeerde tijdgenoten erkend worden.” Wat dachten de collega’s over de magiërs die zich op weg begaven?

Waren deze mannen geen zonderling, om zo een verre reis te ondernemen met zulke schaarse aanduidingen? In hen kunnen we hedendaagse zoekers vinden.

Hedendaagse zoekers

Er wordt meer gezocht naar zin dan we vermoeden. Het kan steken in het zoeken naar mindfulness, zen, contact met andere godsdiensten, de Love-methode. Barbara Mertens, nieuwe stafmedewerker aan het Franciscaans centrum TAU, was lange tijd actief in het vluchtelingenwerk. Daar zetten uitwisselingen met moslimcollega's haar aan om terug op zoek te gaan naar haar eigen christelijke wortels. Deze pelgrimstocht bracht haar in het woestijn-klooster Deir Mar Moussa in Syrië. Zij vertelde in een interview in Kerk in Leven hoe haar tocht gegaan is langs contact met de islam en een verblijf in Syrië.

Meegaan met?

In boekenwinkels is het rek esoterie al even groot of nog groter dan het rek religie. Je vindt nieuwe winkels over rituals.

Op hun tocht kregen de sterrenkundigen in Jeruzalem hulp van geleerden. Misschien keken deze met minachting neer op de zoektocht van deze mannen uit het Oosten. De joden stonden argwanend tegenover magiërs (Lv. 19,26.31; 20,6; Dt. 18,10-12). De Schriftgeleerden en de priesters wisten wat er in de boeken stond en dat Bethlehem de uitverkoren plaats was van de komende Messias. Zelf bleven ze echter thuis. Ze gaan zelf niet mee naar de pasgeboren koning in een stal.

Spreken we ook nu niet te veel naar de mensen toe vanuit de boeken en van op beveiligde plaatsen? Horen we hun vragen, weten we waar ze mee bezig zijn, gaan we met hen op weg?

“We overzien te gemakkelijk dat ieder het recht heeft om op te staan en zich op weg te begeven, zelfs wanneer hij bij de start valse verwachtingen heeft en hij niet de juiste vragen stelt en zijn hoop met dwaling is vermengd” (K Lehmann, Vor dem Wunder der Weihnacht, p. 109).

Gabriel Ringlet, gewezen vice-rector UCL, is overtuigd dat er een grote aandacht is voor spiritualiteit, allicht meer dan vroeger: “Je crois que l’aspiration spirituelle n’a jamais été aussi forte qu’aujourd’hui. Nous en avons un tas de manifestations en dans de multiples lieux. Mais ; de fait, l’Eglise ne peut pas ne pas s’interroger : alors qu’elle a de vrais trésors dans son vase d’argile, elle éprouve de la peine à les faire découvrir » (G inglet in de reeks Etats d’âme (LLB 04.11.17).

De wijzen bij de vluchtelingen

De bezoekers bij de kribbe zijn langs een andere weg naar huis teruggekeerd. Wat is er van hen geworden? Na de dood van Jezus is zijn boodschap in het Oosten verkondigd en ontstonden daar christelijke gemeenschappen. Ze zijn vaak vervolgd en verdreven. Ze zijn vluchteling geworden. Vanuit het Oosten zijn de wijzen met de vluchtelingen in het Westen gekomen. Misschien zullen ze hier opnieuw sterren ontsteken, zodat de christenen in het Westen samen met andere zoekers zullen zeggen: “We hebben zijn ster gezien en zijn gekomen om hem te aanbidden.”

Is hun komst, een nieuwe kans voor de christenen in Europa? David Dessin geeft daarop een antwoord in zijn boek God is een vluchteling. Wij lezen over het verschijnen van dit boek: “ God is terug en woont in Europa. Ruim de helft van de migranten in de Europese Unie behoort tot het christendom. 13 miljoen van hen zijn afkomstig van buiten Europa (tegenover 12 miljoen moslims). Ook onder de recente vluchtelingenstromen zijn er veel christenen. Hoe kan het ook anders? Twee derde van de 2,2 miljard christenen woont buiten Europa, vaak als minderheden in door oorlog en honger bedreigde gebieden. Toch horen we daar amper iets over. Vanwaar die vreemde blindheid voor vervolgde christenen?”

Zorg en smart

Aan het mooie verhaal van Mattheus over de wijzen bij de kribbe is echter het droevig verhaal verbonden van de kindermoord in Bethlehem en de vlucht van Jezus, Jozef en Maria naar Egypte. Bij Mattheus is kerstmis geen feest, maar een kerstgebeuren van smart en angst. Het verhaal is met bloed verbonden.

De christenen hebben in Egypte in het voorbije jaren vervolging gekend. Magda, een gewezen kleuterleidster uit het Antwerpse, ondersteunt projecten voor kleuters in Egypte. Ze heeft er contact met meerdere kloosters. Ze stuurde in oktober een verhaal van een oudere Franse Zuster, die vanuit Egypte ingaat op een oproep om de christenen in Mosoel te helpen.

“Een Franse Zuster was de eerste èn (achteraf gezien) de enige die, wat aarzelend 'ja' had geopperd op de vraag van haar oversten of er iemand bereid was om een kleuterschooltje op te richten, de zondagsschool weer op te starten en pastorale zorg te brengen bij de achtergebleven christenen in Irak.

Nadat deze oproep drie keer tevergeefs werd rondgestuurd naar alle Arabisch sprekenden zusters van de congregatie, kwam de bevestiging dat zij zou uitgezonden worden naar een Koerdisch dorp niet ver van Mosoel.

Het is nu elke dag bang wachten op haar biljet. Iedereen weet dat Mosoel inderdaad bevrijd is van Daesh (IS) maar niemand weet hoeveel extremisten er nog verscholen zitten in de bergen.

Niemand, ook zij zelf niet, had zich kunnen indenken dat na 49 jaar kloosterleven in de Karmel haar leven zo'n radicale wending zou nemen. Binnen enkele maanden zal het 50 jaar geleden zijn dat ze, lang uitgestrekt op het koele arduin van de kloosterkerk, zich liet bekleden met het habijt van nederigheid, kuisheid, armoede en gehoorzaamheid. Die gehoorzaamheid is haar grootste trots, want niet één keer in haar hele kloosterbestaan heeft ze tegengeprutteld of een dienst aan haar oversten of medezusters geweigerd.

Vooral haar dagelijkse vraag brengt wat (gespeelde) hilariteit in de kloostergangen: "Is mijn -one-way-ticket-to Eternity al gearriveerd?"

Nog altijd zijn mannen en vrouwen onderweg als opvolgers van de wijzen in Bethlehem omdat zij de ster hebben gezien en er knielden voor de koning van het heelal.