Acht dagen na Pasen, op Beloken Pasen ontmoeten we de apostel Thomas. We zijn blij om dit jaarlijks weerzien. Thomas is immers de man die ons nabij is. Hij was het die kritisch de berichten beluisterde op de paasavond en die vragen stelde. Geloven sluit de twijfel niet uit en maakt het vragen niet overbodig. Waren al de andere apostelen zo vast in het geloof? Mattheus zegt op het einde van zijn evangelie dat enkele twijfelden. Hij dacht dan wellicht aan Thomas, maar er zouden nog anderen geweest zijn. Te straf geloven heeft ook zijn problemen. Een quote van Blaise Pascal “In het geloof zit voldoende licht voor degenen die willen geloven en voldoende schaduw om degenen die het niet willen, te verblinden.” « Il y a assez de lumière pour justifier celui qui croit et assez d'obscurité pour que personne ne soit obligé de croire. »
“Religie zonder wetenschap is blind. Wetenschap zonder religie is lam” (Albert Einstein).
Man met twijfels en vragen
De twijfel verdrijft het geloof niet. Gerard ter Reve schreef dit korte vers:
Eigenlijk geloof ik niets,
en twijfel ik aan alles, zelfs aan U.
Maar soms, wanneer ik denk dat Gij waarachtig leeft,
dan denk ik, dat Gij Liefde zijt, en eenzaam,
en dat, in dezelfde wanhoop, Gij mij zoekt
zoals ik U.
Thomas, jij hebt de wonden van Jezus mogen aanraken en je hebt mooie woorden van geloof uitgesproken, die dagelijks nog door velen als een kort gebed worden herhaald.
Onze vragen verschillen met de jaren en wegens de omstandigheden. In de voorbije maanden hebben zich vele vragen gesteld in verband met wat we twee jaar lang hebben meegemaakt door de pandemie en haar gevolgen. Wij denken aan hen die er niet meer zijn en van wie wij geen afscheid konden nemen en niet mochten bezoeken. Gaan we gewoonweg terugkeren naar de tijd van voordien? Wat houdt het rijk van de vrijheid in? Keren zij terug die wegens de corona weggebleven zijn bij de weekendviering?
Thomas, je hebt gehoord van spanningen in gezinnen en van zorgen van jongeren die heel wat hebben gemist en misschien hebben geleerd dat je niet alles moet hebben om gelukkig te zijn. Je hebt je verheugd om de inzet van velen in de zorg en van mensen in buurten en gemeenschappen. Zij hebben uw voorbeeld gevolgd en hebben wonden aangeraakt en gelenigd.
Het leed door oorlogsgeweld
En nu zijn we geraakt en geschokt door de oorlog en het leed in Ukraine, door de slachtoffers, de verwoestingen, de mensen op de vlucht. Bij crisissen wordt het geloof beproefd en roepen velen zoals jij en je compagnons in het bootje op het meer van Galilea tijdens een storm. “Heer, red ons, wij vergaan” (Mt. 8,25; Lc. 8,24).
God is een God van het leven. Hij heeft het ons geschonken. Je zult niet doden, het is een van de tien levensgeboden. Hoe kan het dat de ene mens de andere doodt? Kan ik met een gerust geweten leven als ik woningen verniel en mensen op de vlucht jaag?
Thomas, je hebt geleden onder het heengaan van Jezus. Je zag er niet tegen op om mee te gaan naar Judea, wanneer het bericht kwam dat Lazarus zwaar ziek was en het gevaar bestond dat ze daar Jezus zouden doden. Je hebt toen gezegd: “Laten we ook met Hem gaan om met Hem te sterven” (Joh. 11,16).
Jezus werd gekruisigd. Als ze Gods zoon niet sparen, hoe is het dan met ons? Wanneer hij de achtste dag als de verrezen Christus bij de leerlingen is gekomen, heb jij zijn wonden aangeraakt en heb je geloofd en beleden dat hij als Gods Zoon voor altijd de man is met de gekwetste handen en de doorboorde zijde.
Gekwetste kerk
Thomas, je voelt de pijn aan van de kerk, ze is gewond en gekwetst door fouten van priesters, religieuzen en mensen in haar dienst. Zij heeft zelf niet of onvoldoende de pijn aangevoeld die zij aan jongeren en aan anderen die in haar vertrouwen hebben gesteld, heeft aangedaan. Wij zijn zelfs blij dat onze ouders de ontreddering van onze dagen niet meemaken, want zij hadden een groot vertrouwen in de kerk. We zijn zelf geraakt door de al te massieve veroordeling van het verleden.
De kerk leert zich te situeren in een veranderde tijd. “Geloven is in onze contreien de voorbije decennia grondig van gedaante veranderd: het katholieke kerkinstituut en zijn zuil hebben aan belang en relevantie ingeboet, maar tegelijk kwamen er andere spelers bij op de religieuze markt en doken nieuwe vormen van spiritualiteit op” (E. Van Lierde in Tertio 9 febr. 2022). Bezorgde stemmen klinken uit Duitsland. Daar is het bijna zo ver dat nog maar de helft van de Duitsers aangesloten zijn bij katholieke en protestantse gemeenschappen.
We mogen niet opgeven om te werken aan kerk en gemeenschapsopbouw. “Alsmaar minder gewijden en toegewijden moeten daartoe steeds harder werken. Met de nodige frustraties en ontreddering tot gevolg, want hoe hard ze zich ook inzetten, het levert weinig vruchten op en de krimp houdt aan”, zo vervolgt de hoofdredacteur van Tertio. Maar hij wijst erop dat het christendom klein is begonnen. Ze waren niet met velen wanneer Jezus de achtste dag Thomas ontmoet en hem bemoedigt. “Het christendom is ooit klein begonnen onder het kruis, aan het lege graf en in het Cenakel op Pinksteren. Een kleine gemeenschap hoeft dus niet minder kerk te zijn, maar het is wel van belang dat die minderheid Christus navolgt, doorleefd liturgie viert, daadwerkelijk de noden van de naasten lenigt en vrijmoedig getuigenis aflegt, hoe broos en stamelend soms ook.”
Geloven hangt niet van af van getallen. Het uit zich in de zorg voor ons eigen hart, in solidariteit voor het goede.
Verbonden en nabij
Paus Franciscus heeft al vanaf het begin van zijn pontificaat zijn solidariteit betoond met plekken en mensen, getekend door wonden. Hij reageert tegen een cultuur van onverschilligheid. Hij dringt eropaan om gekwetste en lijdende mensen nabij te zijn.
Velen hebben nog het beeld voor ogen van paus Franciscus wanneer hij alleen door de straten van Rome ging en daarna de zegen urbi et orbi gaf en een oproep deed tot een cultuur van zorg. Hij wou getuigen van nabijheid en van de Heer Jezus, die ook bij storm aanwezig is en zijn vertrouwen uitspreekt. Hij past toe wat hij schreef in zijn brief over de Vreugde van het evangelie:
“Soms hebben we de neiging christenen te zijn, die zich op een veilige afstand houden van de wonden van de Heer. Nochtans wil Jezus dat wij het menselijk leed aanraken, het lijdende lichaam van de ander. Hij verwacht van ons dat wij afzien van het zoeken naar persoonlijke of gemeenschappelijke vluchtheuvels die ons toelaten op veilige afstand te blijven van menselijke drama’s, om oprecht te aanvaarden in contact te treden met het concrete bestaan van de ander en de kracht van de tederheid te mogen kennen. Als we dat doen, wordt ons leven wonderbaarlijk en beleven we de intense ervaring een volk te zijn, de ervaring tot een volk te behoren” (De vreugde van het evangelie, 270).
De crisis van het begin van de twintiger jaren uit de eenentwintigste eeuw maakt ons even bewust hoe de wereld een groot geheel is, waar we met elkaar verbonden zijn in welvaart en ellende, weliswaar ongelijk verdeeld en hoe broos het leven is, maar ook hoe waardevol het leven is wanneer we voor elkander zorgen.
Paus Leo de Grote, (400-461) een gezaghebbende paus uit de vijfde eeuw, benadrukt in een preek dat het geloof zich moet uiten in de liefde:
“Moge het volk van God dus heilig en goed zijn: heilig doordat het vermijdt wat verboden is, goed doordat het doet wat geboden is. Zeker, het is van belang rechtgelovig en zuiver in de leer te zijn, en het verdient alle lof matig te zijn in eten en drinken, vriendelijk in de omgang en rein van levenswandel. Toch ontbreekt er iets aan al dit goede, als de liefde afwezig is. Hoe hoogstaand iemands leven ook moge zijn, het blijft zonder vrucht als de liefde er niet werkzaam is.”
Wij weten niet zo goed hoe de levensweg van Thomas verder is verlopen. Hij heeft de goede boodschap van Jezus verkondigd, hij zou gemissioneerd hebben in Perzië en in India, waar hij overleed in Chennai (Madras) en daar zijn graf heeft. De Thomaschristenen beroepen zich op hem. Hij blijft bij ons wanneer we zoekend en gelovig verder gaan en hem navolgen om wonden aan te raken en ze te genezen.